کارآمدي استراتژي تبلغي، در دفاع از انقلاب اسلامي (5)

رهيافت هايي از امام خميني (ره) براي دفاع از آرمان هاي انقلاب اسلامي با تکيه بر الگوي تبليغات ديني)
 

د) اهميت نقش روحانيت در نظام اجتماعي ايران
 

بخش مهمي از سخنان امام خميني درباره روحانيت و تبليغ، توجه به اهميت نقشي است که اين گروه به عنوان متخصصان دين در ترويج و اشاعه اسلام و حفظ آن و انتقال آن به نسل هاي آتي دارند. در اين بخش از سخنان ايشان است که اهميت نقش تبليغي روحانيون کاملا واضح و نمايان مي شود و نشان مي دهد که تا چه حد تبليغات و به ويژه تبليغاتي که از سوي روحانيون انجام مي شود داراي ضرورت و اهميت است تا جايي که گاهي تبليغات را در رأس امور براي روحانيت قلمداد کرده اند.

- اهميت نقش تبليغي
 

در اين رابطه سخنان امام خميني کاملا آشکار نشان مي دهد که وظيفه تبليغي روحانيون تا چه حد اهميت دارد به نحوي که ممکن است چنين برداشت شود که از وظايف بسيار مهم روحاني، تبليغ است. موارد ذکر شده در اين رابطه متعدد و متنوع است. در هر حال برخي از مواردي که ايشان به آنها اشاره کرده اند. عبارت اند از:
* تبليغ و اهميت آن (تبليغات از ديدگاه امام خميني، ص3-12)
* تکليف بزرگ است (تبليغ) (امام و روحانيت، ص316)
* تحصيل يک تکليف است و تبليغ بالاتر از آن، تبليغات و تعليمات دو فعاليت اساسي روحانيون (تبليغات از ديدگاه امام خميني، ص12)
* تحصيل مقدمه تشکيل حکومت (تبليغات از ديدگاه امام خميني، ص11)
* تبليغات در رأس امور است (تبليغات از ديدگاه امام خميني، ص6)
* سلاح تبليغات برنده از سلاح در ميان جنگ و اهميت قلم بالاتر از خون شهيدان (تبليغات از ديدگاه امام خميني، ص8،7)

- رسالت تاريخي
 

روحانيت به عنوان يک مجموعه يکپارچه داراي رسالتي تاريخي است. هدايت جنبش هاي اسلامي و حفظ و اقتدار اسلام در گروه فعاليت هاي اين گروه شناخته مي شود. هيچ گروه يا قشر اجتماعي ديگري به اندازه روحانيون در حفظ و اشاعه و اقتدار دين اسلام تأثير ندارد هر چند ياري گر روحانيون باشد. در اين رابطه امام خميني به موارد متعددي اشاره کرده اند که به عنوان نمونه برخي از آنها ذکر مي شود:
* حفظ اسلام، با همه ابعادش به دست روحانيون (امام و روحانيت، ص184،158؛ نقش روحانيت در اسلام، ص5)
* علما پيشرو حرکت هاي اصلاحي و انقلابي (امام و روحانيت، ص264،252 و 223)
* پيوند روحاني و اسلام (امام و روحانيت، ص342)
* کلکم راع و کلکم مسئول، رعي بيشتر براي علما مطرح است (امام و روحانيت، ص463
* روحانيون مظهر اسلام اند، روحانيت مظهر نبي اکرم (ص) هستند (امام و روحانيت، ص245؛ نقش روحانيت در اسلام، ص29)
* روحانيت نجات دهنده کشور در صورت داشتن تهذيب و تعهد (امام و روحانيت، ص270)
* روحانيون مبين قرآنند، روحانيت کارشناسان اسلام هستند (نقش روحانيت در اسلام، ص31)
* روحانيت حافظ معارف اسلام و فقه، حافظ اخلاق، حافظ فلسفه و احکام سياسي اسلام است (اسلام و روحانيت، ص271؛ نقش روحانيت در اسلام، ص5)
* مجاهدت روحانيت عامل حفظ اسلام است. روحانيون پاسدارن اسلام هستند (امام و روحانيت، ص273،272)
* روحانيت نادرترين قشري است که زير بار شرق و غرب نمي رود (امام و روحانيت، ص190
* روحانيت اساس اسلام است، اسلام منهاي روحانيت اسلام منهاي محتواست (امام و روحانيت، 191،190؛ نقش روحانيت در اسلام، ص17،16)
* روحانيت قدرت بزرگي است که با از دست دادن آن پايه هاي اسلام فرو مي ريزند (نقش روحانيت در اسلام، ص36،35)

- ويژگي هاي شخصيتي
 

ويژگي هايي که به لحاظ شخصيتي، امام خميني براي روحانيون بر مي شمرند حاکي از اعتماد و باوري است که ايشان به اين گروه داشته و از همين روست که رسالت تاريخي حفظ و اقتدار اسلام را از نقش هاي آنان دانسته اند. علاوه بر مواردي که در بحث رسالت تاريخي روحانيت ذکر شد و برخي از آنها را مي توان به عنوان ويژگي هاي شخصيتي روحانيون ذکر کرد، امام خميني از روحانيون به عنوان علماي رباني، دانشمندان ديندار، حق پرستان شرافتمند، شرافتمندان وطن خواه و آماده براي جهاد و شهادت نام برده است (رک: امام و روحانيت، ص254)

- مردم گرايي
 

روحانيون در ميان مردم نفوذ دارند و مردم آنها را قبول دارند و اين در واقع رمز قدرت بالاي روحانيت در پيش بردن جنبش ها و حرکت هاي اسلام خواهي و کفر ستيزي است. علاقه مردم به روحانيت به خاطر پيوندي است که روحانيت با اسلام دارد و مردم چون به اسلام علاقه مندند به روحانيت علاقه مند مي شوند و روحانيون برايشان اعتبار دارند. اين موضوع به دليل اهميتي که دارد يکي از اهداف تبليغي دشمنان نيز به شمار مي رود. به اين معنا که مخالفان اسلام و انقلاب اسلامي همواره سعي در جدا کردن اين دو گروه از يکديگر داشته اند. موارد ذکر شده از پيوند مردم و روحاني در بيانات امام خميني بسيار متعدد است. در اينجا به برخي از آنها اشاره مي شود:
* مردم، بازار، کشاورزها، کارگرها، صنعتگرها و کارگرها دنبال روحانيت هستند (امام و روحانيون، ص191)
* روحانيون عمال اسلام هستند و مردم به اسلام علاقه مندند (نقش روحانيت در اسلام، ص35)
* روحانيت در بين مردم نفوذ دارند (امام و روحانيت، ص191)
* قدرت روحانيت لايزال است، قدرت مردم است (امام و روحانيت، ص191)
هـ) ابزارهاي تبليغي عالمان ديني در مواجهه با تهاجمات دشمنان انقلاب اسلامي
ابزارهاي تبليغي در مجموع صحبت هاي امام خميني در مقايسه با اموري که مي توان آنها را امور غير ابزاري ناميد و بيشتر اموري رفتاري قلمداد مي شوند، کمتر مورد اشاره قرار گرفته اند. در هر حال صحبت هاي ايشان درباره ابزارهاي تبليغي به اندازه اي بوده است که در الگوي مطلوب طرح شده در اين مطالعه که شامل پنج عامل است يکي از عوامل را به خود اختصاص داده است. ابزارها در مقايسه با نيروي انساني (روحانيت) نقشي فرعي دارند و به هر حال ابزاري هستند در دست روحانيت. به عنوان مثال گفته ايشان مبني بر اينکه «هيچ عذري پذيرفته نيست چرا که همه ابزارها در اختيار است» و يا «انبيا نه اينکه فقط تبليغات لفظي کردند براي پاسداري، بلکه تبليغات عملي آنها بوده است يعني اعمال آنها در طول تاريخ سرمشق ما و همه اهل تاريخ تا ابد بايد باشد» (تبليغات از ديدگاه امام خميني، ص10)

- اهميت راديو و تلويزيون
 

چنين استنباط مي شود که در نظر امام خميني راديو و تلويزيون از مهم ترين ابزارهاي رسانه اي براي تبليغ به شمار مي آيند و ايشان براين نکته تأکيد کرده اند که تبليغات بايد بيشتر از طريق راديو و تلويزيون باشد.

- اهميت ابزار نوين
 

استفاده از ابزارهاي نوين در عين توجه به شيوه ها و ابزارهاي سنتي مورد توجه امام خميني بوده اند. ايشان در مواردي بر استفاده از ابزارهاي روز تأکيد کرده و در اين رابطه به ويژه به استفاده از زبان هاي زنده دنيا در مدارس و بهره گيري از آنها در امور تبليغي اشاره نموده است (تبليغات از ديدگاه امام خميني، ص103)

- کتاب
 

آنچه در انتشار کتاب به عنوان يک ابزار تبليغي بيشتر مورد توجه امام خميني بوده است مستند بودن کتاب ها و صحت و سلامت مطالب موجود در آن است و تأکيد بر اين نکته که انتشار کتاب با مشورت فضلا بوده و چيز خلاف واقع در آنها منتشر نشود. اهميت قلم در اين رابطه به اندازه اي است که ايشان بارها تأکيد کرده اند که امريکا با سرنيزه نمي آيد و اينکه قلم هاي زهرآگين از سلاح گرم جنايت بارتر است.
البته در کنار سه عنصر مذکور نبايد از نقش تاريخي مساجد، حسينيه ها، هيأت هاي مذهبي و ساير تشکل هاي سنتي در تبليغات و ايجاد پايگاه هاي مقاومت در مقابل تهاجمات مدرن دشمنان و انقلاب اسلامي غافل شد.
با توجه به مطالب مذکور مي توان گفت امام خميني پنج متغير اصلي را در رابطه با استراتژي تبليغ ديني ازجانب دينداران و روحانيون در دفاع از انقلاب اسلامي و نشر آرمان هاي حکومت ديني مطرح کرده اند که توسط مولفان با تحليل کيفي سخنان ايشان به دست آمد. اين متغيرها عبارت اند از: 1- انجام وظيفه 2- توجه و مقابله با تبليغات دشمنان 3- توجه و مقابله با مخاطرات دروني 4- توجه به اهميت نقش تبليغي 5- استفاده از ابزارهاي تبليغي. براين اساس الگوي مطلوب از ديدگاه امام خميني براي روحانيون به شکل زير قابل ترسيم است:

* امام و انقلاب فرهنگي، تهران، انتشارات دفتر تحکيم وحدت، 1360.
* روحانيت طلايه دار اسلام فقاهت از ديدگاه امام خميني، گردآوري: واحد بررسي و پژوهشهاي علمي انتشارات ميقات، 1361
* امام و روحانيت، گردآوري توسط دفتر سياسي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 1362
* نقش روحانيت در اسلام، مجموعه سخنراني هاي امام خميني (ره)، قم، دارالفکر، 1366
* مخاطبين در وصيتنامه سياسي- الهي حضرت امام خميني (ره)، تهران، دفتر مطالعات سياسي و بين المللي، 1371
* اخلاق از ديدگاه امام خميني، محمدمهدي بهداروند، تهران، پيام آزادي، 1378
* روحانيت و سياست از ديدگاه امام خميني (قدس سره)، تهيه و تنظيم رسول سعادتمند، قم، انتشارات تسنيم، 1378
* تبليغات از ديدگاه امام خميني (ره)، تهيه و تنظيم رسول سعادتمند، قم، تسنيم، 1379
* امام خميني (ره) و کارگزاران حکومت، تنظيم حسين نمازي، قم، ياقوت، 1380
* درس هايي از وصيتنامه امام خميني (ره)، توسط سيد محمد شفيعي مازندراني، قم، معارف، 1380
* جلوه هاي معلمي امام خميني (ره)، توس
منبع: 15 خرداد شماره 15